VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff kwam woensdag met het idee om hogere straffen uit te delen aan mensen die in zogenoemde ‘gettowijken’ strafbare feiten plegen. Hij wil op die manier de problemen in achterstandswijken aanpakken. In de Tweede Kamer is deze week gedebatteerd over dit idee, en de meeste andere partijen zijn het er niet mee eens.

Wat is Dijkhoffs idee?
Dijkhoff stelt meerdere maatregelen voor om probleemwijken aan te pakken. Hij wil verplichte opvangen voor kinderen, om te voorkomen dat ze met een taalachterstand aan de basisschool beginnen. Hij wil vrouwen ‘bevrijden’ als ze niet mogen werken van hun man, en voorkomen dat vrouwen moeten stoppen met hun studie als ze getrouwd zijn. De meest vergaande maatregel die hij voorstelt, is het verdubbelen van de straf voor iedereen die in zo’n wijk een strafbaar feit pleegt.

Dijkhoff stelt dit voor naar een Deens voorbeeld. Daar is een wetsvoorstel gemaakt, die zo’n aanpak mogelijk moet maken. Dat wetsvoorstel moet echter nog wel door het Deense parlement worden goedgekeurd. In Denemarken wordt aan de hand van vijf criteria bepaald in welke wijken deze regels moeten gaan gelden. Het gaat dan bijvoorbeeld om wijken met een laag gemiddeld opleidingsniveau, veel bijstandsuitkeringen en waar meer dan de helft van de inwoners van niet-westerse afkomst is.

Hoe zit dat juridisch? 
Hierbij concentreer ik me op Dijkhoffs plan om straffen in deze wijken te verdubbelen. Dijkhoff noemde het voorbeeld van geweld tegen politieagenten of ambulance-medewerkers. Daarvoor geldt ook dat de straf wordt verhoogd, namelijk met een derde. Dit is makkelijk uit te leggen en af te bakenen, want het geldt alleen voor geweld tegen bepaalde beroepsgroepen. Maar het plan van Dijkhoff is ingewikkelder. Zo moeten er heel nauwkeurig criteria worden beschreven die bepalen wanneer dit plan van toepassing is op een wijk. Er moet duidelijk gemotiveerd kunnen worden waarom de ene wijk wel, en de andere wijk niet. Er zal precies bepaald moeten worden welke straten en plekken er wel of niet bij horen. En gaat het dan om de locatie waar het strafbare feit is gepleegd, of gaat het om het adres van de pleger?

Daarnaast kan dit plan in strijd zijn met het gelijkheidsbeginsel. Ook hier verschilt het voorbeeld van het geweld tegen agenten of ambulance-medewerkers met het voorstel van Dijkhoff. Bij geweld tegen agenten geldt de zwaardere straf namelijk voor iedereen, ongeacht waar hij woont of waar hij het geweld pleegt. Iedereen die een politieagent mishandelt, wordt gelijk behandeld. Maar in Dijkhoffs plan zou het verschil uitmaken wanneer iemand een fiets steelt in een probleemwijk, of wanneer iemand een fiets steelt in een ‘nette’ wijk. Hetzelfde delict wordt dan niet meer gelijk behandeld.

Bovendien zou men ook moeten nadenken over welke strafbare feiten hier wel en niet onder vallen. Als een inwoner van een probleemwijk bijvoorbeeld belastingfraude of andere witteboordencriminaliteit zou plegen, zou hij door deze regeling dubbel gestraft kunnen worden. Terwijl ik denk dat het plan van Dijkhoff daar niet voor bedoeld is. Dat soort delicten maken een wijk namelijk niet tot een probleemwijk, dus dan treft de regeling niet zijn doel. Dit alles zal van tevoren goed bepaald moeten worden.

Recht of krom?
Ik vind het voorstel van Dijkhoff erg krom. Ik ben van mening dat de straf die op een bepaald strafbaar feit staat, voor iedereen hetzelfde moet zijn. Het moet niet uitmaken of een fietsendief toevallig in een probleemwijk woont, of in een ‘nette’ wijk. Naar mijn mening is het stelen van een fiets beide keren even erg, en moet je daar geen onderscheid in maken.

Ook in de Tweede Kamer zijn verschillende politici het niet met Dijkhoff eens. Alexander Pechtold noemt het van de zotte dat de locatie bepalend is voor de straf. Denk-fractieleider Kuzu noemt het ‘postcode-racisme’.