Afgelopen dinsdag heeft de rechtbank uitspraak gedaan in de zaak tegen Michael P. Hij heeft 28 jaar gevangenisstraf en tbs opgelegd gekregen. De rechtbank noemde hem in het vonnis een ‘gewetenloze en niets ontziende man die zijn eigen perverse wensen laat voorgaan boven het leven en welzijn van zijn medemens’. Naast dat natuurlijk de hele maatschappij was geschokt en heeft meegeleefd na de verdwijning van Anne Faber, is de uitspraak ook juridisch interessant. Ik leg uit waarom de rechtbank niet heeft gekozen voor een levenslange gevangenisstraf, hoe er inbreuk is gemaakt op de grondrechten van Michael P., en waarom de nabestaanden van Anne geen vergoeding krijgen voor affectieschade.

Levenslang?
Michael P. is schuldig bevonden aan gekwalificeerde doodslag. Dat houdt in dat hij Anne heeft gedood, om te verbergen dat hij haar had verkracht. Hiervoor kan levenslang worden opgelegd. Maar levenslang is tegenwoordig in Nederland niet meer per definitie echt levenslang. Na 25 jaar volgt een beoordelingsmoment, waarbij wordt gekeken of de gevangene nog steeds in detentie moet blijven, of dat hij kan resocialiseren. Het is niet mogelijk om tbs op te leggen bij een levenslange gevangenisstraf.

Als Michael P. wel levenslang gekregen zou hebben, zou het dus mogelijk zijn dat hij zonder tbs-behandeling weer vrij zou komen. De rechtbank wilde dit voorkomen, en heeft daarom 28 jaar gevangenisstraf opgelegd. Dan is tbs namelijk wel mogelijk, en kan het dus niet gebeuren dat Michael P. zonder behandeling weer vrij komt.

Dit is opvallend, omdat op deze manier met tbs wordt geprobeerd om iemand zo lang mogelijk uit de samenleving te houden, terwijl de levenslange gevangenisstraf daar eigenlijk voor is. Ik denk dat de wetgever moet kijken naar de mogelijkheid om wel tbs op te leggen samen met een levenslange gevangenisstraf. Het zou dan bijvoorbeeld kunnen dat de tbs voor de gedetineerde begint als na 25 jaar wordt geoordeeld dat het niet nodig is dat hij langer in de gevangenis blijft.

Grondrechten Michael P.
Na de arrestatie is Michael P. op zijn buik in een politiebusje gelegd. Er is hem een speciale bril opgedaan, waardoor hij niets kon zien. De agenten hebben aan zijn handboeien vastgepakt, waardoor hij pijn had, en er is gedreigd dat de politiehond hem zou gaan bijten. Bovendien hebben ze hem niet de cautie gegeven, wat inhoudt dat ze hem niet op zijn zwijgrecht hebben gewezen. De agenten probeerden hem hierdoor aan het praten te krijgen. Ze hoopten natuurlijk dat Anne Faber nog in leven was, en wilden weten waar ze was.

De rechtbank heeft geoordeeld dat hierdoor artikel 3 van het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens is geschonden. In dat artikel staat het folterverbod: niemand mag worden gefolterd of onmenselijk worden behandeld. De rechtbank oordeelt dat Michael P. onmenselijk is behandeld. De rechter kan daar consequenties aan verbinden, zoals het uitsluiten van bewijs of de straf verminderen. Dat is hier echter niet gedaan.

Michael P. heeft in het politiebusje niets verklaard. De politie is er dus niets wijzer van geworden, en er is dus ook niets dat voor het bewijs gebruikt kon worden. Omdat hij niets heeft gezegd, is er geen onrechtmatig verkregen bewijs. Daarom is het volgens de rechtbank niet nodig om bewijs uit te sluiten of de straf te verminderen.

Affectieschade
Affectieschade is de emotionele schade (verdriet) die je lijdt als een naaste overlijdt. In Nederland was er heel lang geen recht op vergoeding van affectieschade. Het was bijvoorbeeld wel mogelijk om begrafeniskosten en kosten voor therapie vergoed te krijgen, maar niet een vergoeding van het verdriet. Daar komt verandering in. De wetgever heeft een wet aangenomen die het mogelijk maakt om deze affectieschade wel vergoed te krijgen. Die wet gaat op 1 januari 2019 in.

De nabestaanden van Anne Faber hebben in deze procedure wel de vergoeding van affectieschade gevorderd. De rechtbank moest dus beoordelen of ze konden vooruitlopen op de inwerkingtreding van de wet. De rechtbank heeft geoordeeld dat dat niet kan. De wetgever heeft namelijk bepaald dat het pas op 1 januari 2019 in gaat. De rechter mag dan niet op de stoel van de wetgever gaan zitten, en daar anders over denken. Daarom moest de rechtbank deze vordering van de nabestaanden afwijzen.

Recht of krom?
Wat betreft de opgelegde gevangenisstraf vind ik het goed dat de rechtbank heeft gekozen voor een zo lang mogelijk gevangenisstraf, en dat ze Michael P. niet onbehandeld weer vrij wil laten. Hij wordt natuurlijk niet voor niets een gewetenloze en niets ontziende man genoemd door de rechtbank. Het is alleen wel gek dat de levenslange gevangenisstraf hier niet goed voor gebruikt kan worden. Daarom vind ik deze regelgeving krom. Ik denk dat het mogelijk zou moeten zijn om levenslang en tbs samen op te leggen, zodat de levenslange gevangenisstraf niet op deze manier omzeild hoeft te worden.

Dan kom ik op de inbreuk op de grondrechten van Michael P. Het folterverbod is een van de meest belangrijke mensenrechten, waar geen enkele inbreuk op gemaakt mag worden. Het is een onmisbaar recht in elke rechtsstaat. Als de overheid zich er namelijk niet aan hoefde te houden, zouden ze willekeurige burgers mogen mishandelen en folteren. Dat is natuurlijk niet de bedoeling. Ook verdachten van misdrijven moeten menselijk behandeld worden. Een onschuldig iemand kan namelijk door dwang en mishandeling een misdrijf bekennen dat hij helemaal niet heeft gepleegd. Dan kan een onschuldige in de cel komen, terwijl de echte schuldige dan nog vrij rondloopt. Bovendien is de overheid heel machtig, en als dit soort mensenrechten er niet waren, zou de overheid die macht makkelijk kunnen misbruiken. Het is daarom recht dat de rechtbank hier aandacht aan besteedt.

Ik denk dat de rechtbank ook goed heeft gehandeld voor wat betreft de vergoeding van de affectieschade. De wetgever heeft namelijk bepaald dat dat pas vanaf 1 januari 2019 kan. De rechter moet onafhankelijk blijven, en mag dus niet zomaar de regels anders gaan toepassen. Het oordeel is dus recht, hoewel het natuurlijk wel heel erg is voor de nabestaanden van Anne Faber.